Αγχώδεις διαταραχές

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει άγχος. Καθώς το άγχος βιώνεται ψυχολογικά ως συναίσθημα, είναι χρήσιμο για την κατανόηση του να αναφερθούμε σ’ένα άλλο παρόμοιο συναίσθημα που είναι ο φόβος. Ενώ ο φόβος είναι το συναίσθημα της ανησυχίας που προκαλείται από την ύπαρξη επικείμενου κινδύνου, φοβία είναι ο επίμονος υπερβολικός φόβος που συνδέεται με ένα αντικείμενο ή κατάσταση, που αντικειμενικά δεν είναι σπουδαία πηγή κίνδυνου. Όταν ο φόβος δεν αφορά σε συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε γιατί  ή τι φοβάται, τότε λέμε ότι το άτομο έχει άγχος

.

Ο φόβος της μοναξιάς, των ανθρώπων, της ψυχικής νόσου και του θανάτου είναι φόβοι σύμφυτοι με την ύπαρξη του ανθρώπου με τους οποίους δεν μπορεί εύκολα να συμφιλιωθεί. Οι κυρίαρχοι αυτοί φόβοι τον συνοδεύουν σχεδόν σ’ όλη του τη ζωή και τον καθοδηγούν άμεσα η έμμεσα, με τη θέληση του ή  και χωρίς αυτή, όταν τους ξεπερνά  ή συμφιλιώνεται μαζί τους η τους προσεγγίσει διαφορετικά, τότε ζει  ευτυχισμένος και συναλλάσσεται με τους συνάνθρωπους του χωρίς επιφύλαξη και επιθετικότητα. 

Κάποιες φορές όμως, οι φόβοι αυτοί τον αποδιοργανώνουν συναισθηματικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην μπορεί να τους διαχειριστεί και να τους  αντιμετωπίσει και, παρόλο που κάνει προσπάθειες καταλήγει στην εύκολη λύση, αυτής της αποφυγής ενδίδει στο φόβο του,ζει και αναπνέει μ’αυτόν, αποφεύγει τον κόσμο, κλείνεται μέσα στο σπίτι του γίνεται δυσλειτουργικός, υποφέρει και απομονώνεται εξαιτίας του  φόβου και εμφανίζονται οι αγχώδεις διαταραχές.

Οι αγχώδεις διαταραχές, όπως δηλώνει και το όνομά τους, είναι διαταραχές όπου  το κυρίαρχο συναίσθημα αν και συχνά κεκαλυμμένο είναι το άγχος. Σ' αυτές ανήκουν: 

Διαταραχη Πανικού, Αγοραφοβία, Απλή Φοβία, Ψυχαναγκαστική - Καταναγκαστική Διαταραχή, Κοινωνική φοβία, Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες και η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή. 

Πιο συγκεκριμένα ας αναφερθούμε στην καθεμία χωριστά.

• Η διαταραχή Πανικού είναι μια έντονη κατάσταση που χαρακτηρίζεται από διακριτά επεισόδια προσβολών πανικού-κρίσεις υπερβολικού άγχους και φόβου που συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα. Πρόκειται για συμπτώματα που μοιάζουν μετά από έντονη σωματική άσκηση  ή σε συνθήκες απειλητικές για τη ζωή, που όμως στη διαταραχή πανικού δεν υπάρχουν και τα χαρακτηριστικά εμφανίζονται ξαφνικά, απρόσμενα χωρίς συγκεκριμένη πρόκληση. Τα χαρακτηριστικά είναι ο έντονος φόβος, η υπερβολική  ένταση και η εντύπωση μιας επικείμενης καταστροφής με την συνοδεία διαφόρων σωματικών συμπτωμάτων.

• Η αγοραφοβία είναι ο φόβος να είναι κανείς σε μέρη  ή καταστάσεις από όπου η φυγή να είναι δύσκολη , ή στις οποίες μπορεί να μην υπάρχει δυνατότητα βοηθείας σε περίπτωση ξαφνικής αδυναμίας και αμηχανίας.

• Η κοινωνική φοβία  είναι ο φόβος ταπείνωσης ή  αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις.

• Η απλή φοβια είναι ο φόβος συγκεκριμένων καταστάσεων η αντικειμένων. Οι πιο κοινές απλές φοβίες που συναντάμε στο γενικό πληθυσμό περιλαμβάνουν ζώα, φίδια, έντομα και ποντικούς. Επίσης όταν το άτομο δει αίμα ( ή τραυματισμό ιστών), η  φοβία κλειστών χώρων, η φοβία του ύψους και του αεροπλάνου. Να διευκρινίσουμε ότι μόνο όταν η συμπεριφορά αποφυγής εμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία του ατόμου στην καθημερινή ζωή, στις κοινωνικές δραστηριότητες  ή στις σχέσεις του και του προκαλεί έντονη υποκειμενική ενόχληση, βάζουμε την διάγνωση της απλής φοβίας.

• Η ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή είναι οι επίμονες ιδέες, σκέψεις, εικόνες  ή παρορμήσεις που το άτομο δεν τις θέλει, μοιάζουν σαν να έρχονται από μόνοι τους και να επιβάλλονται ενάντια στη θέληση του. Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει  ή να απωθήσει τους ψυχαναγκασμός και να μην εκτελέσει  καταναγκαστικά κάποιες στερεότυπες πράξεις, τις οποίες αναγνωρίζει ως παράλογες και στην προσπάθεια του αυτή η ένταση και το άγχος ανεβαίνουν σε μεγάλο βαθμό αν το άτομο προσπαθεί να τις αποφύγει. Αρχίζει συνήθως στην εφηβεία η στην αρχή της ενήλικης ζωής, μπορεί όμως να παρατηρηθεί και στην παιδική ηλικία. Η πορεία της είναι συνήθως χρόνια με επιδεινώσεις και υφέσεις  και σε ορισμένες περιπτώσεις η κατάσταση μπορεί να γίνει τόσο σοβαρή ώστε το άτομο να μη μπορεί να κάνει τίποτα άλλο εκτός από καταναγκασμούς.

• Η διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικο στρες μπορεί να παρουσιαστεί σε άτομα που έχουν ζήσει κάποιο  ή κάποια τραυματικά γεγονότα που είναι έξω από τις ανθρώπινες εμπειρίες. Τέτοια παραδείγματα είναι το να υποστεί το άτομο βιασμό  ή επίθεση  ή σωματικό τραυματισμό, οι μάχες, οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι βομβαρδισμοί, τα βασανιστήρια, ατυχήματα αυτοκίνητων ή αεροπλάνων κλπ. Σ’ όλες αυτές τις καταστάσεις υπάρχει έντονη απειλή  ή πραγματικός τραυματισμός της προσωπικής ακεραιότητας, συγγενών  ή φιλων του. Το άτομο που προσβάλλεται από τη διαταραχή αυτή επαναβιωνει το τραυματικό γεγονός μέσα από επανειλημμένες και αθέλητες αναμνήσεις του συμβάντος  ή μέσα από επαναλαμβανόμενα όνειρα  και εφιάλτες του γεγονότος   ή κυριολεκτικά ξαναζεί  το συμβάν με παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις και διασχίστηκες (flashback) καταστάσεις και επιδεικνύει παρόμοια με τέτοια συμπεριφορά.

• Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή έχει ως χαρακτηριστικό το γενικευμένο επίμονο άγχος διάρκειας μηνών.

Όσον αφορά τη θεραπεία των διαταραχών πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι αν το άτομο παραδοθεί στους φόβους του και δε μάθει να αντέχει στη δυσφορία όταν τους αντιμετωπίζει, τότε γίνεται δέσμιο τους, αδυνατεί να λειτουργήσει κοινωνικά ίσως και επαγγελματικά, αποσύρεται και απομονώνεται, όμως δε διαταράσσονται οι νοητικές του λειτουργίες. 

Σαν θεραπευτική αντιμετώπιση υπάρχει η φαρμακευτική αγωγή με την χορήγηση αντιαγχωδη φάρμακων με ψυχιατρική επίβλεψη, όπου θα γίνει με μεγάλη προσοχή για καθορισμένο χρονικό διάστημα. Επίσης ενδείκνυται η ψυχοθεραπεία ως θεραπευτική προσέγγιση είτε υπό μορφή ενθάρρυνσης και υποστήριξης να αντέξει το άτομο το άγχος έως υποχωρήσει είτε υπό μορφή ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας απευθυνόμενης σε ασυνείδητες συγκρούσεις που προκαλούν άγχος. Συχνά χρησιμοποιείται και η θεραπεία συμπεριφοράς μέσα από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία που μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα και με τις τεχνικές χαλαρώσεις.

Σοφία Π. Μιχαλοπούλου

Κλινική Ψυχοπαθολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια ΜSc

www.michalopoulou.gr