Αθλητισμός και Ψυχολογία.
«Και η ψυχολογία μας θέλει άσκηση!»
Τα οφέλη της άσκησης
και συγκεκριμένα της γυμναστικής στην ψυχολογική κατάσταση του ατόμου αποτελούν
αντικείμενο έρευνας και μελέτης τα τελευταία χρόνια και προσδίδουν στη φυσική
δραστηριότητα ένα εύρος θετικών ψυχικών επιδράσεων προς τον ανθρώπινο
οργανισμό. Τα οφέλη σχετίζονται με τη βελτίωση της ανθρώπινης διαβίωσης και την
ποιότητα ζωής του ανθρώπου σε όλες τις ηλικίες.
Η αθλητική ψυχολογία
αφορά στην αύξηση της αθλητικής επίδοσης. Ο σύγχρονος αθλητισμός χρησιμοποιεί
πλέον και τις ψυχοπνευματικές ικανότητες του αθλητή ώστε να επιτυγχάνονται κατά
το δυνατόν υψηλότερα αποτελέσματα. Οι ψυχολογικές δεξιότητες στον αθλητισμό,
όπως και οι φυσιολογικές δεξιότητες μπορούν να καλλιεργηθούν έτσι ώστε να
βελτιωθεί η επίδοση του αθλητή. Ο αθλητής όσο μικρότερος είναι τόσο καλύτερα
εξασκεί και αφομοιώνει τις ψυχολογικές τεχνικές, ώστε να έχει καλύτερη απόδοση.
Πώς να αναπτύξουμε τη
βασική μας «αθλητική» συναισθηματική νοημοσύνη.
Ανάλογα με το είδος και
τις απαιτήσεις του αγωνίσματος ο αθλητής θα πρέπει να αναπτύξει τη
συναισθηματική του προσέγγιση. Πρώτα από όλα χρειάζεται αυτογνωσία. Οι αθλητές
θα πρέπει να προσδιορίσουν το πώς τα συναισθήματα επηρεάζουν τον τρόπο που
αξιολογούν και αναλύουν τις καταστάσεις κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Παράλληλα
να παρατηρήσουν πως τα συναισθήματα επηρεάζουν τον τόπο που αντιδρούν σε νέες
καταστάσεις.
Σε επόμενο στάδιο θα
πρέπει να καθορίσει στρατηγικές και στόχους για τη ρύθμιση και τον έλεγχο των
συναισθημάτων για παράδειγμα η αποφυγή των σκέψεων του θυμού μπορεί να
αποτελέσει ένα τρόπο μείωσης της έντασης. Επίσης οι αθλητές θα πρέπει να
επινοήσουν τρόπους για τη σωστή αξιολόγηση των γεγονότων ώστε να κατευθύνουν
αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους. Αφού διαπιστωθούν οι τρόποι για την
αξιολόγηση και την αιτιολογία σχετικά με τα γεγονότα, οι αθλητές πρέπει να
εφαρμόσουν και να εξασκήσουν τις νέες πρακτικές κατά τη διάρκεια της
προπόνησης.
Η παρατήρηση των αθλητών,
ειδικότερα στα σημεία που δεν μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους
είναι το πρώτο βήμα. Στα ομαδικά αθλήματα θα πρέπει επίσης να παρατηρηθεί αν οι
αθλητές είναι ικανοί να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των συμπαικτών τους. Η
συζήτηση με τους αθλητές σχετικά με ποιο τρόπο τα συναισθήματά τους
επηρεάζουν την απόδοσή τους θα τους βοηθήσει στην ανάπτυξη αυτογνωσίας.
Μείωση των συμπτωμάτων που συνδέονται με ψυχικές
διαταραχές.
Η άσκηση έχει χρησιμοποιηθεί ενισχυτικά και συμπληρωματικά σε πολλά παρεμβατικά προγράμματα για την αποκατάσταση ψυχικών διαταραχών. Υποστηρίζεται ότι μόνο η άσκηση δεν μπορεί να αποτελεί θεραπεία για ψυχικές διαταραχές αλλά αναδεικνύεται ως ουσιαστικός βοηθητικός ρόλος. Στη θεραπευτική διαδικασία ψυχικών διαταραχών είναι απαραίτητο να ελεγχθεί πλήρως το προτεινόμενο πρόγραμμα άσκησης, σε συνάρτηση με την φαρμακευτική αγωγή, καθώς το μη ενδεδειγμένο, είναι πιθανόν να αποδώσει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Η άσκηση έχει χρησιμοποιηθεί ενισχυτικά και συμπληρωματικά σε πολλά παρεμβατικά προγράμματα για την αποκατάσταση ψυχικών διαταραχών. Υποστηρίζεται ότι μόνο η άσκηση δεν μπορεί να αποτελεί θεραπεία για ψυχικές διαταραχές αλλά αναδεικνύεται ως ουσιαστικός βοηθητικός ρόλος. Στη θεραπευτική διαδικασία ψυχικών διαταραχών είναι απαραίτητο να ελεγχθεί πλήρως το προτεινόμενο πρόγραμμα άσκησης, σε συνάρτηση με την φαρμακευτική αγωγή, καθώς το μη ενδεδειγμένο, είναι πιθανόν να αποδώσει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Άσκηση θεωρείται
ακόμη και ένας περίπατος χαμηλής έντασης, ο οποίος δύναται να βελτιώσει τα
επίπεδα διάθεσης και ενέργειας του ατόμου. Ο χρόνος διάρκειας της άσκησης καθώς
και η εβδομαδιαία συχνότητά της, ώστε να είναι ωφέλιμη, ποικίλουν στα
αποτελέσματα των ερευνητών. Οι πιο πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν την
καθημερινή άσκηση ως την ιδανικότερη κατάσταση για την αποκόμιση θετικών
επιδράσεων και εκγύμναση . Παράλληλα αναφέρεται ότι η υψηλή ένταση στην άσκηση
προκαλεί αρκετές φορές αρνητικά συναισθήματα, αν ο ασκούμενος δεν είναι σωστά
προετοιμασμένος και συνηθισμένος σε υψηλά επίπεδα έντασης.
Για την υιοθέτηση της άσκησης στη ζωή μας, θα ήταν καλό
να τεθούν εξ’ αρχής κάποιοι στόχοι για τους οποίους το άτομο την εισάγει στο ημερήσιο
πρόγραμμά του. Η μείωση της έντασης, η αποβολή του άγχους, η διαχείριση του στρες,
η βελτίωση της φυσικής κατάστασης είναι
κάποιοι παράγοντες που αυξάνουν την
προσωπική μας δέσμευση όσον αφορά την
άσκηση. Στις Η.Π.Α. οι έρευνες δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των
ατόμων που ξεκινούν άσκηση, την εγκαταλείπουν το περισσότερο σε διάστημα έξι
μηνών. Απαιτείται τοποθέτηση στόχων και οργάνωση για να υφίσταται προσωπικό ενδιαφέρον
ώστε να βιώσει ο ασκούμενος τα οφέλη και
τα αποτελέσματα της άσκησης.
Η έρευνα στο χώρο των συναισθηματικών
διαταραχών καταδεικνύει ότι τα παραπάνω οφέλη που αποκομίζει το άτομο από την
άσκηση, θωρακίζουν και προστατεύουν το άτομο από συναισθηματικές διαταραχές,
συνδεόμενες με αίσθημα ατονίας, αδράνειας, έλλειψη ενδιαφέροντος, απώλειας
ικανοποίησης και ενέργειας. Η ενασχόληση του ατόμου με την άσκηση και η
επίτευξη των επιμέρους στόχων επ’ αυτής, καλλιεργούν και αυξάνουν την
αυτοπεποίθηση του ατόμου. Η αυτοπεποίθηση συνδέεται με την αίσθηση ότι μπορεί
το άτομο να φέρει εις πέρας το πρόγραμμα άσκησης, το οποίο συνεισφέρει στη
βίωση της προσωπικής ικανότητας από την πλευρά του ασκούμενου.
Η βίωση θετικού συναισθήματος και η επίτευξη του στόχου επί
της άσκησης καλλιεργεί στο άτομο και θετικά συναισθήματα για τον εαυτό του,
αυξάνοντας την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του. Παράλληλα αυξάνει και την
αποτελεσματικότητά του στο τι είναι ικανό και δυνάμενο να πραγματοποιήσει, ιδιαίτερα σημαντικό
όφελος για τους εφήβους και τις μεγαλύτερες ηλικίες.
Συμβουλές και
κατευθύνσεις.
Ο ασκούμενος, ο αθλητής, μπορεί σε κάθε μορφή άσκησης να θέσει ένα στόχο, η επίτευξη του οποίου δίνει
ικανοποίηση και αποτελεί βασικό παρακινητικό παράγοντα για την μελλοντική ενασχόληση
συνέχιση της άσκησης, αν εστιάσει και επεξεργαστεί κατά την διάρκεια της
προπόνησης και εκ των υστέρων τα παρακάτω σημεία.
• παρατηρήσεις στην
άσκηση και την προπόνηση για το πως η
διάθεση και τα συναισθήματα έχουν αντίκτυπο στη συμπεριφορά και στην απόδοση.
• παρατηρήσεις στην
καθημερινή ζωή για το πως τα συναισθήματα έχουν αντίκτυπο στην συμπεριφορά και
πως διαχειριζόμαστε καταστάσεις εντός και εκτός αθλητικής δραστηριότητας.
• ειλικρινής και
ρεαλιστική κατανόηση των στόχων (αθλητικών και μη), και των συναισθημάτων.
• προσπάθεια η εστίαση
της προσοχής να γίνεται στο σκοπό μας
και όχι στο γεγονός.
• διατήρηση ενός
οργανογράμματος για την επίτευξη των στόχων και ενός ημερολογίου αγώνων στο οποίο θα καταγράφονται
συναισθήματα, συμπεριφορές και πως επιδρούν στην απόδοση.
• αντιμετώπιση των
συναισθημάτων σε φανταστικές απρόοπτες καταστάσεις κατά την διάρκεια του
αθλήματος διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων
και αξιοποίηση των θετικών.
Με την άσκηση αυξάνεται
η ενεργητικότητα και επηρεάζεται η ψυχική διάθεση των ατόμων που γυμνάζονται
συστηματικά. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η φυσική δραστηριότητα βελτιώνει
την ψυχολογία σε συνδυασμό με την σωστή
θεραπεία και ιατρική παρέμβαση,
μειώνοντας τα επίπεδα άγχους και στρες, βελτιώνοντας τις διαταραχές διάθεσης
όπως την κατάθλιψη, την διπολική διαταραχή κ.α, αυξάνοντας την
αυτοπεποίθηση σε συνδυασμό με την βελτίωση της εικόνας του σώματος.
Οι αλλαγές στην
ψυχολογία του ατόμου, κυρίως οφείλονται στην διατήρηση και τόνωση της σωματικής
υγείας.
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος- Εικαστική
Ψυχοθεραπεύτρια
Παιδιών–Εφήβων-Ενηλίκων.
Universite Paris VIII- St.Denis- Vincennes,France
email: info@michalopoulou.gr/ psixotherapy@gmail.com
www. michalopoulou.gr