Αδελφικές Σχέσεις

Η ψυχολογία έχει επικεντρωθεί στις σχέσεις και στην αλληλεπίδραση των ρόλων μέσα στην οικογένεια, ώστε να ερευνηθεί η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Σημαντικό ρόλο έχει η αδελφική σχέση μέσα στην οικογένεια, όσον αφορά την διαμόρφωση των σχέσεων και την διάπλαση του χαρακτήρα, επηρεάζοντας τις σχέσεις  μέσα στην οικογένεια και με τους γύρω μας.

Ποια είναι όμως η μοναδικότητα των αδελφικών σχέσεων;

Το γεγονός πως έχεις γεννηθεί από τον ίδιο άνθρωπο και πως έχεις μεγαλώσει στην ίδια οικογένεια δημιουργούν, όπως είναι φυσικό, συνθήκες για μοναδικά στενές  σχέσεις. Οι αδελφικές σχέσεις είναι  οι πιο μακρόχρονες και σταθερές στη ζωή μας.  Αντίθετα με ότι μπορεί να συμβεί στις φιλικές σχέσεις, τα αδέλφια  δεν μπορούμε ποτέ να τα βγάλουμε ή να τα εξαφανίσουμε  εντελώς από τη ζωή μας. Ακόμα και αν έχουμε διακόψει κάθε σχέση μαζί του, συνεχίζουμε να συναντιόμαστε σε διάφορα κοινωνικά γεγονότα της ζωής, όπως κηδείες, γάμους, βαφτίσεις, αποφοιτήσεις, κληρονομικές υποθέσεις κτλ.

Μέσα από τη σχέση με τα αδέλφια του το παιδί διδάσκεται αυθόρμητα ηθικές και κοινωνικές συμπεριφορές πριν το σχολείο, με τρόπο απλό και φυσικό δοκιμάζει πρακτικά έννοιες και συμπεριφορές όπως είναι η ειλικρίνεια, η υπομονή, η αγάπη, το μοίρασμα, η προσαρμογή,  η προστασία, η συνεργασία, η υποστήριξη  και η αλληλοβοήθεια.

 Οι περισσότεροι γονείς υπερασπίζονται αδιαπραγμάτευτα πως αγαπούν εξίσου ισότιμα  όλα τους τα παιδιά, μπορεί η αντιπαλότητα και η αντιζηλία μεταξύ αδελφών να οφείλεται ακριβώς στο γεγονός πως οι γονείς τρέφουν ή εκφράζουν  διαφορετικά αισθήματα για το κάθε παιδί , κάτι το οποίο διαισθάνονται και γίνεται αντιληπτό. Κάποιο παιδί μπορεί να είναι η «αδυναμία» ενός γονιού, ενώ ένα άλλο να είναι  «δύσκολο ως χαρακτήρας » στο χειρισμό του και την διαπαιδαγώγηση του, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο για το γονιό να δείξει την αγάπη του προς αυτό. Ίσως ένα παιδί να έχει κάποια χαρακτηριστικά του γονιού που ο ίδιος δεν αποδέχεται στον εαυτό του ή, αντίθετα, που του αρέσουν ιδιαίτερα ή να διαθέτει χαρακτηριστικά ενός αγαπητού ή μη αγαπητού  συγγενή ή  συντρόφου, καθορίζοντας έτσι  τα αισθήματα του γονιού προς το παιδί.

Οι αδελφικές σχέσεις είναι καθοριστικές και συντελούν σε ένα βαθμό στην ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, αποτελούν το κύριο πλαίσιο, όπου το παιδί μαθαίνει να  συναντά και να αποδέχεται τον άλλο, να σχετίζεται μαζί του και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα   που του προκαλεί το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης. Είναι αναμενόμενο  στην αρχή να διεκδικεί  την αποκλειστικότητα των γονιών του και να επιθυμεί να κατέχει ότι και ο «αντίζηλός» του. Το συναίσθημα αυτό είναι εποικοδομητικό γιατί τον ωθεί να ενδιαφερθεί για τον άλλο. Στη συνέχεια μαθαίνει να διαφοροποιείται και να οριοθετείται σε σχέση με τον άλλο. Η οικογένεια αποτελεί τον κατ’ εξοχήν χώρο όπου μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις, εσωτερικές και εξωτερικές. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργήσαμε σ’ αυτό το πεδίο  είναι σημαντικός  για τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργήσουμε και στις μετέπειτα σχέσεις της ζωής μας.

Πότε πρέπει οι γονείς να προβληματιστούν;
H ζήλια, οι αντιπαραθέσεις, οι διαφωνίες  και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέλφια είναι φυσιολογικά και πάντα  υπάρχουν. Τα προβλήματα ξεκινούν και οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν και να το αντιμετωπίσουν, όταν οι εντάσεις δεν εξομαλύνονται, είναι συχνές, με διάρκεια  και τα παιδιά δεν ηρεμούν με κανένα πρόσωπο και με κανένα  κάποιο τρόπο. Όταν τα παιδιά αρχίζουν να φαίνονται εκδικητικά μεταξύ τους για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τον τσακωμό που έγινε. Όταν αρχίζουν να εκδηλώνουν κρυφά και ύπουλα την επιθετικότητά τους, όταν οι γονείς απουσιάζουν, ή με άλλους μη αντιληπτούς τρόπους. Όταν τα παιχνίδια  μεταξύ τους ξεπερνούν τα όρια, τα χτυπήματα στα παιχνίδια τους καταλήγουν σε επικίνδυνες βολές και οι  προσβολές μεταξύ τους ντροπιάζουν την προσωπικότητα τους και  την αυτοεκτίμησή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς χρειάζεται να παρέμβουν δυναμικά για την οριοθέτηση της κατάστασης και την λύση του ζητήματος, ιδιαίτερα όταν παραβιάζονται σημαντικοί κανόνες ασφάλειας κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών και  όταν τελικά νιώθουν ότι δεν μπορούν να τα εμπιστευτούν να παίξουν με ασφάλεια. Είναι χρήσιμο οι γονείς να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο για την διαχείριση του θέματος.

Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των παιδιών:
-Οι γονείς είναι βοηθητικό αρχικά  να μην επεμβαίνουν πυροσβεστικά  μόλις αρχίζει ο τσακωμός αλλά  ας περιμένουν παρατηρώντας το συμβάν μήπως τα παιδιά μπορέσουν να επιλύσουν μόνα τους τη διαφωνία τους.
-Αν η ένταση συνεχιστεί και  αρχίζουν να μιλούν άσχημα κάνοντας χειρονομίες,  πρέπει να παρέμβουν για να δουν τι συμβαίνει. Εκείνη τη στιγμή τα παιδιά δεν μπορούν να ακούσουν διδακτικά πράγματα, αυτό θα γίνει έπειτα σε ήρεμες συνθήκες.

-Μπορούν όμως να προτείνουν  στα παιδιά, πώς θα μπορούσε το καθένα να κάνει μια αμοιβαία υποχώρηση, ή να αποχωρήσει για να ηρεμήσει σε άλλο δωμάτιο ή να εκφραστεί με ήρεμο τρόπο και ύφος, για να λυθεί η αντιπαράθεση τους.
-Είναι σημαντική η υπενθύμιση και η συνέπεια της εφαρμογής των οικογενειακών κανόνων που έχουν συμφωνηθεί για όλους.

Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν η ανατροφή  και τα βιώματα που είχε ο ίδιος ο γονιός ως παιδί και  σχέση με τους δικούς του γονείς και τα  αδέλφια και  πώς είναι η ζωή του δομημένη, τη χρονική περίοδο που μεγαλώνει το δικό του  παιδί. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την αντιμετώπιση και τα αισθήματα ενός γονιού προς το παιδί του, και τα αισθήματα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού   του ίδιου του παιδιού και κατ’ επέκταση την εκτίμηση και το σεβασμό  για άλλα  σημαντικά πρόσωπα, όπως είναι οι γονείς και  τα αδέλφια του.

Σεξουαλική ταυτότητα στην εφηβεία.

Η εφηβεία είναι μια περίοδος που οι νέοι επεξεργάζονται και χτίζουν  τις σχέσεις τους με τους φίλους ,το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και τους ερωτικούς συντρόφους. Παρά τον ενθουσιασμό, τον παρορμητισμό,  το φλερτ και την σεξουαλική επιθυμία, συχνά προκαλείται  άγχος στους εφήβους. Μια δύσκολη κατάσταση για τους νέους είναι όταν προσελκύονται  από άτομα του ίδιου φύλου.

Ο σεξουαλικός πειραματισμός και  προσανατολισμός ορίζει το φύλο που ελκυόμαστε σωματικά και συναισθηματικά. Η έλξη, αφορά άτομα του αντίθετου ή του ίδιου φύλου. Οι έφηβοι έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, διέγερση  και αγάπη ακόμα και όταν  δεν είναι  σεξουαλικά ενεργοί, αλλά είναι από πολύ νωρίς συναισθηματικά ενεργοί, όσον αφορά την επιθυμία για επαφή και την συνεύρεση  με άλλο άτομο.

Η έφηβοι συχνά έχουν  συμπεριφορά με στοιχεία  ωριμότητας, αλλά ταυτόχρονα η συμπεριφορά τους μπορεί να χαρακτηρίζεται από μια αθώα παιδικότητα κατά την διάρκεια της  μετάβασή τους προς την ενήλικη ζωή.

 Οι έφηβοι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους μέσα από τους διάφορους ρόλους και σχέσεις που δημιουργούν. Μπορεί να είναι φίλοι, συμμαθητές, συναθλητές κτλ και ταυτόχρονα να ανήκουν σε παρέες ή σε διάφορες ομάδες συνομηλίκων. Στην εφηβεία, η πρόοδος του γνωστικού πεδίου, επιτρέπει την ανάλυση και την διάκριση αυτών των ρόλων, την παρατήρηση των αντιθέσεων, τον προσδιορισμό της εφηβείας  και την αναδιαμόρφωση της παιδικής προσωπικότητας σε νεανική, με στόχο τους να σχηματιστεί η ταυτότητα του ατόμου. Μερικές φορές οι έφηβοι αφήνουν  παλιότερους ρόλους που  είχαν ως παιδιά, και δημιουργούν νέες σχέσεις με τους γονείς, τα αδέρφια και το κοινωνικό περιβάλλον.

Ο Έρικσον (1968), περιέγραψε τη διαδικασία της διαμόρφωσης ταυτότητας ως το μεγαλύτερο εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσουν οι έφηβοι προκειμένου να κάνουν επιτυχώς τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή. Ιδανικά, οι έφηβοι προχωρούν  στην ενήλικη ζωή έχοντας μια σταθερή, συνεπή θέση και στάση  του ποιοι είναι ως νεαροί και νεαρές  και τον τρόπο που  θα ενταχθούν στην κοινωνία των ενήλικων  υποχρεώσεων και δικαιωμάτων.

Μερικά δείγματα που δείχνουν την σεξουαλική προτίμηση :

• Φαντασιώσεις, σκέψεις ή όνειρα με το ίδιο ή το αντίθετο φύλο
• Όταν ελκύεται από άτομα του περιβάλλοντος του
• Ο έφηβος/η νιώθει διαφορετικά και διαφορετικός από τους συμμαθητές του
• Μια ερωτική εμπειρία, ένας πειραματισμός με το αντίθετο ή το  ίδιο φύλο

Το αίσθημα της διέγερσης ή ότι νιώθουν διαφορετικοί μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ανασφάλεια και αναστάτωση στους εφήβους ειδικά λόγω του κοινωνικών σχημάτων.  Είναι  δύσκολο για τους ίδιους να αποφασίσουν να μιλήσουν στους γονείς τους για την προτίμηση τους και την επιθυμία τους. Έχοντας στο νου  τους τις κρίσεις και τις αντιδράσεις τους προτιμούν να μην μιλούν ή να μην τα λένε όλα.

Αν  βλέπουμε  ότι το παιδί μας έχει κάποιες τάσεις, μπορεί να ισχύει ενώ μπορεί και να μην ισχύει. Είναι σημαντικό να περιμένουμε τον έφηβο ή να τον πλησιάσουμε  να συζητήσουμε  όταν είναι ο ίδιος έτοιμος αλλά και εμείς. Ορισμένοι έφηβοι δεν είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν και να  ανακοινώσουν τη σεξουαλικότητα τους προτίμηση μέχρι να ενηλικιωθούν.

Να  θυμόμαστε ότι το να θυμώσουμε δεν θα οδηγήσει κάπου, ούτε θα αλλάξει άμεσα κάτι. Επίσης το να προσπαθούμε να το “αλλάξουμε” οδηγώντας το παιδί με το ζόρι σε θεραπεία μπορεί να αποτελέσει τραυματική εμπειρία για το ίδιο, αν όμως προσπαθήσουμε να το οδηγήσουμε σε θεραπεία για να ξεδιαλύνει και να επεξεργαστεί  τα ζητήματα της σεξουαλικής του προτίμησης κατά την εφηβική ηλικία, σίγουρα θα το βοηθήσει ουσιαστικά στην τελική του σεξουαλική διαμόρφωση.

Είναι σημαντικό  να διαφυλάξουμε την πληροφορία που μας εμπιστεύτηκε ο έφηβος. Αν το μεταφέρουμε  σε άλλους μπορεί να έχει μη επιθυμητά αποτελέσματα και να διαταραχθεί η σχέση εμπιστοσύνης.

• Σημαντικό είναι να εκφράζουμε στον έφηβο ότι τον αγαπάμε.
• Να είμαστε διαθέσιμοι και ανοιχτοί, εάν ο έφηβος θέλει να μιλήσει για σεξουαλικό προσανατολισμό, να τον ακούσουμε χωρίς να τον πιέσουμε και να τον αποπάρουμε.
• Μπορούμε να προτείνουμε στον έφηβο  να ρωτήσει  για τη σεξουαλική ζωή και υγεία του έναν ψυχολόγο.
• Είναι σημαντικό να ακούμε ουσιαστικά τον έφηβο, γνωρίζει περισσότερα για  αυτά που τον απασχολούν και τον μπλοκάρουν.
•  Είναι πολύτιμο να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε και να τον στηρίξουμε. Μπορεί στην αρχή να μη βγάλουμε αμέσως νόημα και συμπέρασμα  αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι επικοινωνούμε μαζί του.
•  Είναι αναγκαίο αν δεν γνωρίζουμε πως να τον προσεγγίσουμε να μιλήσουμε με κάποιον ψυχολόγο, να μας κατευθύνει.
• Χρειάζεται να αποδεχτούμε τις επιλογές του . Είναι σημαντικό για αυτόν διότι με αυτό τον τρόπο θα νιώθει  ασφαλής και δεν θα είναι απομονωμένος.

Η Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση είναι χρήσιμη για μικρούς και μεγάλους.

·         Απαραίτητη κρίνεται η επιμόρφωση και η ενημέρωση των νέων σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης καθώς δεν αναφέρεται μόνο σε ζητήματα σεξουαλικών σχέσεων αλλά και  σε ένα ευρύτερο σύνολο: η εικόνα του εαυτού, η αυτοεκτίμηση, η γνωριμία με το σώμα, οι κανόνες ηθικής δεοντολογίας, η δομή των διαπροσωπικών σχέσεων, σεβασμός, ο έρωτας  και  η αγάπη.

·          Οι γονείς βοηθάει να ξέρουν ότι το σεξ δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται ως ταμπού,  ως: απαγορευμένο, ανήθικο, ανάρμοστο, κακό ή επικίνδυνο. Χρειάζεται  να συνειδητοποιήσουν την φυσιολογική ροή της εξέλιξης της προσωπικότητας, της πραγματικότητας, να αποβάλουν, φόβους, αγωνίες, ηθικές συστολές και να απενοχοποιήσουν την υγιή τάση και επιλογή των παιδιών τους .

·         Αν οι γονείς διστάζουν  να διαχειριστούν αυτήν την κρίσιμη φάση της ζωής του παιδιού τους, ήρθε ή ώρα   – μαζί να μιλήσουν  στο κορίτσι και  στο αγόρι, χωρίς περιστροφές, ντροπές και  ενδοιασμούς. Οι αξίες των γονέων παρουσιάζονται μέσα από τα λόγια τους,  μέσα από τις απόψεις τους και είναι ζωντανό   παράδειγμα για τα παιδιά τους.

Οι απαντήσεις  στα σεξουαλικά  ζητήματα θα πρέπει να δίδονται από την προσχολική ηλικία με παιδαγωγικό τρόπο ,με αναφορά και ουδετερότητα  στην βασική ανατομία του ανθρώπινου σώματος.