Tα νέα της Ψυχολογίας από την Σοφία Π. Μιχαλοπούλου | Κλινική Ψυχοπαθολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια MSc

Αγοραφοβία.

Όλοι βιώνουμε στιγμές  που νιώθουμε έντονη  ανησυχία. Όταν, αυτή η  ανησυχία, γίνεται ταραχή,  και  μας αναγκάζει να σταματήσουμε  τις δραστηριότητες μας  ακόμα και να βγαίνουμε  από το σπίτι, αποφεύγοντας  σημεία  που μας κάνουν να νιώθουμε εγκλωβισμένοι, είναι πιθανόν  να είναι ένδειξη αγοραφοβίας.

Αγοραφοβία είναι ο φόβος να βρίσκεται  κανείς μόνος του  σε τοποθεσίες  ή κοινωνικές εκδηλώσεις,  όπου η πρόσβαση εισόδου και εξόδου είναι  δύσκολη και αδύνατη , καθώς  δεν θα είναι εύκολη η μετακίνηση , αν συμβεί οτιδήποτε ακόμα και αν πάθει μια κρίση πανικού.  Σε μια τέτοια κατάσταση , το άτομο διακατέχεται από έντονο άγχος και μεγάλη αγωνία , η οποία συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα. Η αγοραφοβία προσβάλει το ψυχικό, το σωματικό και το γνωστικό τομέα της ανθρώπινης ύπαρξης. Υψηλή αρτηριακή πίεση, πόνοι στην κοιλιακή χώρα κατά την διάρκεια άγχους, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, μούδιασμα και τσιμπήματα είναι τα πιο συχνά σωματικά συμπτώματα. Πολλά από αυτά τα συμπτώματα είναι ίδια για διάφορες άλλες ασθένειες, κι αυτό σημαίνει πως η αγοραφοβία δεν είναι η ευκολότερη διαταραχή όσον αφορά την διάγνωση.

Τα πιο σύνηθες συμπτώματα είναι αυτά:

Ταχυπαλμία

Ιδρώτας και τρέμουλο

Προβλήματα στην αναπνοή

Αισθήματα ζέστης ή κρύου

Ναυτία, ή ακόμα και διάρροια

Πόνος στο στήθος

Ζάλη ή τάση για λιποθυμία

Φόβος θανάτου

Αυτό μπορεί να συμβεί σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις, όπως όταν χρησιμοποιούμε  μέσα  μαζικής μεταφοράς, σε κλειστούς χώρους, σε πλατείες, ασανσέρ, σε χώρο αναμονής, σε μεγάλα εμπορικά καταστήματα, στο δρόμο, στο πλήθος και γενικότερα εκτός της οικίας.

Το άτομο που πάσχει από αγοραφοβία αποφεύγει διαρκώς τις παραπάνω καταστάσεις, χρειάζεται την παρουσία συνοδού προσώπου ή τις υπομένει με έντονο φόβο, μεγάλη ανοχή και πίεση, με αποτέλεσμα η ένταση που νιώθει να είναι υπερβολική   και δυσανάλογη σε σχέση   με τον πραγματικό κίνδυνο .

Οι αγοραφοβικοί ασθενείς , παρατηρούμε ότι πολλές φορές  φτάνουν στο σημείο να περιοριστούν και να κλειστούν στο σπίτι και να μη βγαίνουν, γεγονός που μειώνει έως και  παρεμποδίζει σημαντικά την επαγγελματική και κοινωνική τους λειτουργικότητα. Σε πιο ήπιες μορφές αγοραφοβίας , τα άτομα  υιοθετούν και εφαρμόζουν μια «γεωγραφική διαδρομή ασφαλείας» μέσα στην οποία κινούνται. Η αγχώδης αυτή διαταραχή συχνά συνοδεύεται με κρίσεις πανικού, φοβίες, κατάθλιψη και ενδεχομένως να οδηγήσει σε χρήση ουσιών ή αλκοόλ.

Η βιβλιογραφία και οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από αγοραφοβία, με τις γυναίκες να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά από τους άντρες. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε άτομα κάτω της ηλικίας των 35 ετών, με μέση ηλικία έναρξης τα 20 έτη. Η αγοραφοβία μπορεί να χαρακτηριστεί  και ως ένα αναμενόμενο επακόλουθο των κρίσεων πανικού, καθώς τα άτομα που έχουν υποστεί κρίσεις πανικού, αρκετές φορές φαίνεται να  αναπτύσσουν φοβία, ότι  θα  βιώσουν κάποια κρίση σε ένα  τόπο  χωρίς να μπορούν να διαφύγουν. Ο φόβος αυτός σε συνδυασμό, με τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, την ντροπή που νιώθουν  και την ανικανότητα αντιμετώπισης και  διαφυγής μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση και την εξέλιξη της  αγοραφοβίας.

Υπάρχουν αιτίες και παράγοντες που δείχνουν ότι το άτομο έχει  την τάση και την προδιάθεση να παρουσιάσει αγοραφοβία; Η επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης, αναφέρει  ότι το "άγχος αποχωρισμού" στην παιδική ηλικία και η ξαφνική απώλεια προσώπων ή κοινωνικού υποστηρικτικού πλαισίου  ή η σοβαρή ρήξη σε σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις και οικογενειακούς δεσμούς, ενδεχομένως να εκκολάψουν την παρουσία και  ανάπτυξη της αγχώδους αυτής διαταραχής.

Επίσης , η υπερπροστατευτική συμπεριφορά  και το άγχος των γονέων, δημιουργούν  ένα κλίμα προσκόλλησης, ανασφάλειας και συναισθηματικής  αποσταθεροποίησης στο παιδί, το οποίο θεωρείται υπεύθυνο, κατά τον Bowlby, για την αγοραφοβία, που αντιμετωπίζεται ως μια διαταραχή στη διαδικασία "αποσύνδεσης- απογαλακτοποίησης " και αυτονόμησης του βρέφους- ατόμου. 

Οι αγοραφοβικοί περιγράφουν τον εαυτό τους ως άτομα ανήμπορα, αδύναμα να αντιμετωπίσουν και να αντεπεξέλθουν  στους εξωτερικούς κινδύνους, αναστατώνονται εκδηλώνουν επιθετικότητα , θυμό, θλίψη και ματαιώση . 

Πως επηρεάζεται  η ζωή του ατόμου;

Όταν η αγοραφοβία  δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, οι επιπτώσεις και οι συνέπειες , που προκύπτουν συγκρίνονται με εκείνες που προκαλούνται από σοβαρές οργανικές  ασθένειες, ατυχήματα και αναπηρίες. Τα άτομα δεν αποδίδουν  στην εργασία τους ή δεν μπορούν να εργαστούν και δυσκολεύονται να απολαύσουν την προσωπική και  κοινωνική  ζωή. Επίσης, έρευνες και στατιστικά, έδειξαν ότι  επιβαρύνονται οικονομικά, καθώς φαίνεται λόγω της φοβίας και της υπερβολικής ανησυχίας, επισκέπτονται συχνά το νοσοκομείο,  το γιατρό και κάνουν ιατρικές εξετάσεις κατά 7 φορές περισσότερο από ότι οι υγιείς, λόγω του φόβου τους για τα σωματικά συμπτώματα και ανυπόστατου και αρνητικού τρόπου με τον οποίο τα ερμηνεύουν.

Αντιμετώπιση.

Ο πιο έγκυρος τρόπος για να προλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε  αυτή  την φοβία είναι ένας συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής με την καθοδήγηση του θεράποντα ιατρού. Αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα συνήθως χρησιμοποιούνται ανακουφιστικά, ώστε να βοηθήσουν την κινητοποίηση του ατόμου σε αυτήν την θεραπευτική έκθεση. 

Για να έχουμε θετικά αποτελέσματα , η ψυχοθεραπεία, πρέπει να περιλαμβάνει την συμπεριφορική ενεργοποίηση και  κινητοποίηση του ατόμου, έτσι ώστε σταδιακά να αρχίσει να δυναμώνει και να  «εκτίθεται» στις καταστάσεις που φοβάται. Ταυτόχρονα, διορθώνει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις αυτές, προετοιμάζεται πώς να τις χειριστεί, μαθαίνει από την νέα εμπειρία του και νιώθει σιγά σιγά έτοιμος για να είναι ξανά ανεξάρτητος, ελεύθερος και αυτόνομος από το προσωπικό του «αγοραφοβικό  φάντασμα».