Mobbing: Η ηθική παρενόχληση...η υπόγεια ψυχολογική βία!

 

Mobbing: Η ηθική παρενόχληση

Άρθρο: Σοφία Μιχαλοπούλου

 

Η ηθική παρενόχληση είναι η έμμεση  ψυχολογική βία που ασκείται συστηματικά, συγκεκριμένα, με ποικίλες μορφές από άτομα που χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές και μεθόδους, με σκοπό  να ταπεινώσουν, να απομονώσουν, και να απομακρύνουν άλλους ενήλικες από την εργασία τους ή άλλον χώρο ή άλλο περιβάλλον ή άλλη κοινωνική  συνθήκη. 

Γίνεται στοχευμένη  προσβολή και απαξίωση  της ηθικής υπόστασης, της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του ατόμου, το οποίο θυματοποιείται με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική του και οργανική υγεία του. Με τον όρο mobbing (από την αγγλικό ρήμα «mob» που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ) εννοείται η ηθική παρενόχληση εργαζομένων στο χώρο εργασίας τους. Είναι δηλαδή κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με λόγια, πράξεις, γραπτά μηνύματα και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του ατόμου, να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει το εργασιακό κλίμα. 

Η ηθική παρενόχληση δεν είναι εμφανής. Πρόκειται για επιθετική τακτική και συμπεριφορά, αποτελούμενη από πράξεις βίας λεκτικής και ψυχολογικής  που η κάθε μία καλύπτεται επιμελώς ως προς τα κίνητρά και τα αίτια της.

Η ηθική παρενόχληση, δεν έχει έναν  αποδεκτό επίσημο  ορισμό. Ωστόσο οι ερευνητές, ανεξάρτητα από την χώρα προέλευσης, συμφωνούν ότι αναφέρονται στο ίδιο φαινόμενο και του αποδίδουν κοινά χαρακτηριστικά με κοινές επιπτώσεις στο άτομο(Hauge, Skogstad, & Einarsen, 2007, Salin 2009). Ο ορισμός που έδωσε ο Leymann (1996) περιγράφει την ψυχολογική τρομοκρατία ή mobbing (εκφοβισμός)στον χώρο της εργασίας, ως μία κοινωνική αλληλεπίδραση στα πλαίσια της οποίας ένα ή περισσότερα άτομα στοχεύουν να φέρουν ένα άλλο άτομο σε θέση αδυναμίας, απαξίωσης και συντριβής , χρησιμοποιώντας πολλούς και ποικίλους τρόπους οι οποίοι έχουν εχθρικό, κακό και αντιδεοντολογικό χαρακτήρα. Για να θεωρηθεί ότι οι εχθρικές συμπεριφορές πληρούν τα χαρακτηριστικά της ηθικής παρενόχλησης πρέπει να εμφανίζονται συχνά και συστηματικά, ένα μεγάλο  χρονικό διάστημα. Το άτομο που γίνεται στόχος μίας τέτοιας επιθετικής τακτικής, διατρέχει τον κίνδυνο να βρεθεί μόνο, αποδυναμωμένο, σε σύγχυση, παγιδευμένο σε μία κατάσταση, που δεν μπορεί να το αντιμετώπιση  και να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

 

Τα θύματα είναι συνήθως  ιδιαίτερα ικανά, αποτελεσματικά,  και έντιμα άτομα και δεν είναι επιρρεπή στη χειραγώγηση και δεν επηρεάζονται. Επειδή όμως συνήθως  είναι εσωστρεφείς, αδυνατούν να εκφραστούν και να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τον εαυτό τους. Συνήθως,  έχουν πρόσφατες προσωπικές δυσκολίες (π.χ. χωρισμό, απώλεια και προβλήματα υγείας ή οικονομικά ), έτσι ο θύτης εκμεταλλεύεται ότι παρουσιάζουν αδυναμία αφού είναι ευάλωτα σε προσωπικό επίπεδο,  ασκώντας ύπουλα και μεθοδικά την ηθική παρενόχληση.

Χαρακτηριστικά
Στην ηθική παρενόχληση υπάρχουν συκοφαντίες, ειρωνείες, διασυρμός και διασπορά  φημών, διαρκής επίκριση, υποτίμηση και απειλές, που μπορεί να γίνονται με τρόπο έμμεσο (π.χ. κουτσομπολιά, ειρωνικές εκφράσεις, υπονοούμενα, στέρηση παροχών, δημιουργία αρνητικού κλίματος). Μπορεί να γίνεται προσπάθεια να γελοιοποιηθούν κάποιες προσωπικές επιλογές ή χαρακτηριστικά του ατόμου (π.χ. ερωτική ζωή, εμφάνιση, προσόντα), το άτομο διαβάλλεται, στοχοποιείται, είναι στο αρνητικό επίκεντρο της ομήγυρης  και προκαλείται συνεχώς.

Η συμπεριφορά του θύτη βασίζεται σε φθόνο, ζήλια, όφελος, συμφέρον, προκατάληψη, επιθυμία ελέγχου και κυριαρχίας, ανάγκη για εξουσία κι επιβεβαίωση και βαθύτερη ανασφάλεια και ανεπάρκεια. Η οποία  χαρακτηρίζεται από πλήρη αντιστροφή και μετάθεση της ευθύνης, διαστρέβλωση της πραγματικότητας με σκοπό να θίξουν, να αιφνιδιάσουν να βάλλουν, να επωφεληθούν και να κάνουν κακό στον άλλον.

Πέρα από τον χώρο εργασίας, το κοινωνικό και ευρύτερο οικογενειακό συναντάται συχνά στο διαδίκτυο με παραδείγματα όπως:

·         η προσπάθεια να αποκλειστεί το θύμα από διαδικτυακές κοινότητες, από ομάδες εργασίας, αποκλεισμός από συναδελφικές αρμοδιότητες και από οικογενειακές υποχρεώσεις.

·         η άσκηση λεκτικής βίας στον εργασιακό χώρο, το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον καθώς και  πίσω από ανώνυμους λογαριασμούς.

·         η προσπάθεια παρέμβασης και φόβου, στην  πραγματική του ζωή, εκφοβίζοντας το εκβιάζοντας το, και καταπιέζοντας το με καλυμμένους τρόπους φέρνοντας το σε αδιέξοδο σημείο απογοήτευσης, εγκατάλειψης  και απελπισίας

Από έρευνες και συνεντεύξεις (Leymann 1996, Hoel and Cooper 2000, Zapf, Knorz and Kulla 1996), έχουν καταγραφεί κάποιες βασικές συμπεριφορές με τις οποίες μπορεί να εμφανιστεί η ηθική παρενόχληση. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να εκφράζουν την επιθετική διάθεση είτε άμεσα (π.χ. φωνές, υποτιμητικά σχόλια) είτε έμμεσα (π.χ. παραποίηση των λεγομένων και των πράξεων του εργαζομένου). Οι συμπεριφορές μπορεί να πάρουν την μορφή ενεργειών (π.χ. απειλές) ή παράλειψης ενεργειών (π.χ. απόκρυψη χρήσιμων πληροφοριών). Κατατάσσονται σε κάποιες βασικές κατηγορίες, ανάλογα με τους τομείς της προσωπικότητας και της ζωής του ατόμου, τους οποίους στοχεύουν να επηρεάσουν.

Τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε ίση μεταχείριση και πρόσβαση, σεβασμό της προσωπικότητας, της ιδιωτικής ζωής και προστασία της ψυχοσωματικής υγείας.

 

Το άτομο είναι σε θέση να αντιδράσει με τους παρακάτω τρόπους:

1. Προσδιορίζοντας και εξωτερικεύοντας το πρόβλημα.
2. Ενημερώνοντας το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, με σκοπό να κατανοήσουν την κατάσταση και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση.
3. Καταγράφοντας τις εκφοβιστικές συμπεριφορές που έχει εισπράξει.
4. Αναφορά των γεγονότων σε φίλους, συγγενής ή συνεργάτες.
5. Αντιμετωπίζοντας άμεσα τα άτομα που του ασκούν την παρενόχληση.
 6. Με ενημέρωση για το νομικό πλαίσιο υποστήριξης και προστασίας του.

Αν και προτείνεται  αυτή η τακτική αντιμετώπισης, πολλές φορές το θύμα είναι ψυχικά και σωματικά εξαντλημένο, προκειμένου να προβεί σε κάθε είδους ενέργεια και να υπερασπιστεί τα δικαιώματα του. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιδιώκεται και είναι χρήσιμη η  ψυχολογική υποστήριξη, η οποία επιτυγχάνεται µέσω της συμβουλευτικής, υποστηρικτικής  και της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας.

Αν είστε θύμα ηθικής παρενόχλησης ζητήστε υποστήριξη, διεκδικείστε αποζημίωση, τιμωρία και δέσμευση για μη επανάληψη της παρενόχλησης. Προπάντων αναγνωρίστε την ηθική παρενόχληση ως τέτοια και μην ενοχοποιείστε. Η ηθική παρενόχληση, όπως και άλλες μορφές εκφοβισμού και ψυχολογικής βίας, καταδεικνύει τα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Γι’ αυτό ενδυναμώστε την αυτοπεποίθηση σας, την αυτοεκτίμηση σας, βρείτε τον χαμένο αυτοσεβασμό σας, μάθετε να υπερασπίζεστε  εσάς   και συναναστραφείτε με ανθρώπους που δείχνουν ευαισθησία, κατανόηση  και σεβασμό.

Η Κρίση Πανικού είναι ένα …alert!

Η Κρίση Πανικού είναι ένα …alert!*συναγερμός

άρθρο ΣΟΦΙΑ Π. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

Κλινική Ψυχοπαθολόγος, ενηλίκων- παιδιών

www.michalopoulou.gr

Η κρίση πανικού αφορά, μία  έντονη αντίδραση η οποία αυξάνεται σταδιακά, απέναντι στο άγχος και κλιμακώνεται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, εμφανίζονται συγκεκριμένα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Συνήθως, οι κρίσεις αυτές επαναλαμβάνονται, μετά από ένα επεισόδιο κρίσης το άτομο  αναπτύσσει έντονο άγχος και αγωνία  ότι θα ξανασυμβεί, πρόκειται  για διαταραχή πανικού, η οποία ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. 

Η επίσημη ορολογία του όρου και η βιβλιογραφία αναφέρει ότι , η κρίση πανικού είναι μια αιφνίδια περίοδος έντονου άγχους , ψυχολογικής διέγερσης,  φόβου, στομαχικών διαταραχών και αδιαθεσίας που σχετίζεται με μια ποικιλία σωματικών και νοητικών συμπτωμάτων. Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού ενώ στις γυναίκες η πάθηση είναι δύο έως τρεις φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες.

Οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν και επιδρούν στον καθένα  διαφορετικά. Άτομα που έχουν βιώσει και υποστεί, στο παρελθόν κάποια κρίση πανικού μπορούν μερικές φορές να "υπομείνουν " την κρίση χωρίς να παρουσιάσουν εμφανή  εξωτερικά συμπτώματα, ενώ σε αντίθεση άτομα που βιώνουν την κρίση για πρώτη φορά ενδέχεται, να πιστέψουν πως παθαίνουν έμφραγμα, εγκεφαλικό  ή νευρικό κλονισμό.

Μια κρίση πανικού συμβαίνει όταν το σώμα σας βιώνει μια κατάσταση, απρόοπτη,  ξαφνική και  με πολύ  έντονα ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Μπορεί να αισθανθείτε έντονο φόβο έως και τρόμο, ανησυχία και αγωνία.

 Ποια είναι τα συμπτώματα ;
Μια κρίση πανικού, λοιπόν, έρχεται απροειδοποίητα, συχνότατα χωρίς κάποια φανερή αφορμή ή αιτία, αλλά είναι πολύ σφοδρή. Συνήθως κρατάει 5-10 λεπτά (από τις πρώτες ενδείξεις μέχρι την κορύφωση), αλλά κάποια συμπτώματα μπορεί να κρατήσουν περισσότερο.

Εμφανίζονται και  σωματικά συμπτώματα όπως:

● Ταχυπαλμία (μια αίσθηση ότι η καρδιά σας χτυπά ανεξέλεγκτα, «φτερουγίσματα».

● Πόνο στο στομάχι.
● Ζαλάδα, ναυτία.
● Δύσπνοια, αίσθηση πνιγμού.
● Τρέμουλο ή μούδιασμα στα χέρια.
● Εξάψεις ή ρίγη και εφίδρωση.
● Παραισθήσεις ή παραμορφωμένη αντίληψη,(έντονο φόβο ότι "φεύγει  το μυαλό σας" και " φοβάστε ότι παραλογίζεστε").

● Τρόμος (η αίσθηση ότι κάτι τρομερό πρόκειται να συμβεί που δεν μπορεί να το αποφύγει, ένα  ισχυρό σοκ και φόβο, ότι  έχετε πάθει το χειρότερο, π.χ. εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο).

● Φόβος ότι χάνει τον έλεγχο.
● Φόβος ότι πεθαίνει.

Πώς αντιμετωπίζεται μια κρίση πανικού

Ο κύριος στόχος της θεραπείας για τη διαταραχή πανικού είναι να μειωθεί σταδιακά,  ο αριθμός των κρίσεων πανικού που έχετε και να συμβάλει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων σας, ώστε να παραμένετε λειτουργικοί στην καθημερινότητα. Οι δύο κύριοι τύποι θεραπείας και αντιμετώπισης,  για τη διαταραχή πανικού είναι ψυχολογική θεραπεία (ψυχοθεραπεία) και φαρμακευτική αγωγή, συχνά εφαρμόζονται και συνδυαστικά . Εάν έχετε συμπτώματα διαταραχής πανικού, μιλήστε σε άτομα εμπιστοσύνης σας, επισκεφτείτε τον γιατρό σας ή το πλησιέστερο νοσοκομείο. Η διάγνωση της διαταραχής πανικού θα γίνει εφόσον αντιμετωπίζετε επαναλαμβανόμενες και απροσδόκητες κρίσεις πανικού,  που ακολουθούνται το επόμενο διάστημα (περίπου  ένα μήνα), με στοιχεία συνεχούς άγχους και ανησυχίας σχετικά με το ενδεχόμενο νέων ξαφνικών κρίσεων. Αυτό λέγεται «άγχος αναμονής » και είναι από τα πολύ ενοχλητικά, επιβαρυντικά  και χαρακτηριστικά  συμπτώματα.

Τα 10 βήματα μιας πρωτογενούς αντιμετώπισης :

1. Αν νιώστε , ότι πλησιάζει η  κρίση πανικού και ανασαίνετε γρήγορα, προσπαθήστε να πάρετε αργές αναπνοές με τη βοήθεια μίας σακούλας, (η χαρτοσακούλα θα διατηρήσει το οξυγόνο σε φυσιολογικά επίπεδα),ή με ένα αρωματικό μαντήλι, επίσης κάντε αέρα στο πρόσωπο σας  και ρίξτε άφθονο νερό, πάρτε βαθιές  και σταθερές ανάσες. Βγάλτε από την ένδυση σας οτιδήποτε σας πιέζει.

2. Φτιάξτε τον τρόπο ζωής. Η άσκηση και η προπόνηση  είναι ένας σίγουρος τρόπος να «καταναλώνετε θετικά » την επιπλέον αδρεναλίνη που διαθέτετε. Αποφύγετε το κάπνισμα, το αλκοόλ και τον άστατο ύπνο, προσπαθήστε να τρώτε με πρόγραμμα και υγιεινά.

3. Μην προσπαθήσετε να παλέψετε και να νικήσετε  την κρίση πανικού. Κάτι τέτοιο, απλά θα αυξήσει τα επίπεδα αδρεναλίνης. Αντίθετα αποδεχτείτε, ότι το αίσθημα πανικού θα έρθει και θα φύγει, επιτρέποντας στα συμπτώματα να παίξουν τον «μυστήριο» ρόλο τους στη δυσάρεστη αυτή κατάσταση. Μπορείτε να κάνετε «πρόβες» υποδυόμενοι, ότι όντως παθαίνετε κρίση πανικού για να εξασκηθείτε, και να οικειοποιηθείτε το πρόβλημα σας ,  σε περίπτωση που συμβεί, .

4. Μην κρύβεται τα συναισθήματά σας. Εκμυστηρευτείτε στον σύντροφό σας, σε έναν φίλο σας, την οικογένεια σας ή ακόμα και έναν ειδικό ό,τι σας απασχολεί και σας βασανίζει, βοηθώντας  τον εαυτό σας να απαλλαγεί από τα αρνητικά διογκωμένα  συναισθήματα.

5. Όταν συμβεί η κρίση πανικού, προσπαθήστε να επικεντρωθείτε και να σκεφτείτε  κάτι άλλο εκτός  από τον εαυτό σας. Ακούστε λίγη μουσική, μιλήστε στο τηλέφωνο, με κάποιον που αγαπάτε ή ασχοληθείτε με κάτι που σας ευχαριστεί, καθίστε κάπου ήρεμα  έχοντας  καθαρό αέρα, περιμένοντας τα συμπτώματα να υποχωρήσουν.

6. Μάθετε μία τεχνική χαλάρωσης.  Οι τεχνικές χαλάρωσης που μπορεί να προσφέρει η γιόγκα, η ύπνωση, ο διαλογισμός, το χαλαρωτικό μασάζ, οι ασκήσεις αναπνοής, είναι δυνατόν να αποβούν πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές. 

7. Να θυμάστε , ότι τα συμπτώματα που παρουσιάζετε είναι παροδικά, έντονα συναισθήματα, τα οποία δεν είναι πραγματικά επικίνδυνα για την υγεία σας.

8. Μειώστε, την έκθεσή σας σε αγχωτικές καταστάσεις. Να είστε προετοιμασμένοι να εκφράσετε τις ανάγκες σας και να υποστηρίξετε τις επιλογές σας.

10. Γίνετε μέλος ενός ψυχοθεραπευτικού γκρουπ αυτοβοήθειας. Συμμετέχοντας σε μία ομάδα με άτομα, που βιώνουν κρίσεις πανικού, συζητώντας, στην ουσία γνωρίζετε και μοιράζεστε το πρόβλημα, έτσι σιγά σιγά απαλλάσσεστε

από το άγχος και την απειλή του πανικού.