Tα νέα της Ψυχολογίας από την Σοφία Π. Μιχαλοπούλου | Κλινική Ψυχοπαθολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια MSc

Αδελφικές Σχέσεις

Η ψυχολογία έχει επικεντρωθεί στις σχέσεις και στην αλληλεπίδραση των ρόλων μέσα στην οικογένεια, ώστε να ερευνηθεί η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Σημαντικό ρόλο έχει η αδελφική σχέση μέσα στην οικογένεια, όσον αφορά την διαμόρφωση των σχέσεων και την διάπλαση του χαρακτήρα, επηρεάζοντας τις σχέσεις  μέσα στην οικογένεια και με τους γύρω μας.

Ποια είναι όμως η μοναδικότητα των αδελφικών σχέσεων;

Το γεγονός πως έχεις γεννηθεί από τον ίδιο άνθρωπο και πως έχεις μεγαλώσει στην ίδια οικογένεια δημιουργούν, όπως είναι φυσικό, συνθήκες για μοναδικά στενές  σχέσεις. Οι αδελφικές σχέσεις είναι  οι πιο μακρόχρονες και σταθερές στη ζωή μας.  Αντίθετα με ότι μπορεί να συμβεί στις φιλικές σχέσεις, τα αδέλφια  δεν μπορούμε ποτέ να τα βγάλουμε ή να τα εξαφανίσουμε  εντελώς από τη ζωή μας. Ακόμα και αν έχουμε διακόψει κάθε σχέση μαζί του, συνεχίζουμε να συναντιόμαστε σε διάφορα κοινωνικά γεγονότα της ζωής, όπως κηδείες, γάμους, βαφτίσεις, αποφοιτήσεις, κληρονομικές υποθέσεις κτλ.

Μέσα από τη σχέση με τα αδέλφια του το παιδί διδάσκεται αυθόρμητα ηθικές και κοινωνικές συμπεριφορές πριν το σχολείο, με τρόπο απλό και φυσικό δοκιμάζει πρακτικά έννοιες και συμπεριφορές όπως είναι η ειλικρίνεια, η υπομονή, η αγάπη, το μοίρασμα, η προσαρμογή,  η προστασία, η συνεργασία, η υποστήριξη  και η αλληλοβοήθεια.

 Οι περισσότεροι γονείς υπερασπίζονται αδιαπραγμάτευτα πως αγαπούν εξίσου ισότιμα  όλα τους τα παιδιά, μπορεί η αντιπαλότητα και η αντιζηλία μεταξύ αδελφών να οφείλεται ακριβώς στο γεγονός πως οι γονείς τρέφουν ή εκφράζουν  διαφορετικά αισθήματα για το κάθε παιδί , κάτι το οποίο διαισθάνονται και γίνεται αντιληπτό. Κάποιο παιδί μπορεί να είναι η «αδυναμία» ενός γονιού, ενώ ένα άλλο να είναι  «δύσκολο ως χαρακτήρας » στο χειρισμό του και την διαπαιδαγώγηση του, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο για το γονιό να δείξει την αγάπη του προς αυτό. Ίσως ένα παιδί να έχει κάποια χαρακτηριστικά του γονιού που ο ίδιος δεν αποδέχεται στον εαυτό του ή, αντίθετα, που του αρέσουν ιδιαίτερα ή να διαθέτει χαρακτηριστικά ενός αγαπητού ή μη αγαπητού  συγγενή ή  συντρόφου, καθορίζοντας έτσι  τα αισθήματα του γονιού προς το παιδί.

Οι αδελφικές σχέσεις είναι καθοριστικές και συντελούν σε ένα βαθμό στην ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, αποτελούν το κύριο πλαίσιο, όπου το παιδί μαθαίνει να  συναντά και να αποδέχεται τον άλλο, να σχετίζεται μαζί του και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα   που του προκαλεί το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης. Είναι αναμενόμενο  στην αρχή να διεκδικεί  την αποκλειστικότητα των γονιών του και να επιθυμεί να κατέχει ότι και ο «αντίζηλός» του. Το συναίσθημα αυτό είναι εποικοδομητικό γιατί τον ωθεί να ενδιαφερθεί για τον άλλο. Στη συνέχεια μαθαίνει να διαφοροποιείται και να οριοθετείται σε σχέση με τον άλλο. Η οικογένεια αποτελεί τον κατ’ εξοχήν χώρο όπου μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις, εσωτερικές και εξωτερικές. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργήσαμε σ’ αυτό το πεδίο  είναι σημαντικός  για τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργήσουμε και στις μετέπειτα σχέσεις της ζωής μας.

Πότε πρέπει οι γονείς να προβληματιστούν;
H ζήλια, οι αντιπαραθέσεις, οι διαφωνίες  και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέλφια είναι φυσιολογικά και πάντα  υπάρχουν. Τα προβλήματα ξεκινούν και οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν και να το αντιμετωπίσουν, όταν οι εντάσεις δεν εξομαλύνονται, είναι συχνές, με διάρκεια  και τα παιδιά δεν ηρεμούν με κανένα πρόσωπο και με κανένα  κάποιο τρόπο. Όταν τα παιδιά αρχίζουν να φαίνονται εκδικητικά μεταξύ τους για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τον τσακωμό που έγινε. Όταν αρχίζουν να εκδηλώνουν κρυφά και ύπουλα την επιθετικότητά τους, όταν οι γονείς απουσιάζουν, ή με άλλους μη αντιληπτούς τρόπους. Όταν τα παιχνίδια  μεταξύ τους ξεπερνούν τα όρια, τα χτυπήματα στα παιχνίδια τους καταλήγουν σε επικίνδυνες βολές και οι  προσβολές μεταξύ τους ντροπιάζουν την προσωπικότητα τους και  την αυτοεκτίμησή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς χρειάζεται να παρέμβουν δυναμικά για την οριοθέτηση της κατάστασης και την λύση του ζητήματος, ιδιαίτερα όταν παραβιάζονται σημαντικοί κανόνες ασφάλειας κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών και  όταν τελικά νιώθουν ότι δεν μπορούν να τα εμπιστευτούν να παίξουν με ασφάλεια. Είναι χρήσιμο οι γονείς να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο για την διαχείριση του θέματος.

Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των παιδιών:
-Οι γονείς είναι βοηθητικό αρχικά  να μην επεμβαίνουν πυροσβεστικά  μόλις αρχίζει ο τσακωμός αλλά  ας περιμένουν παρατηρώντας το συμβάν μήπως τα παιδιά μπορέσουν να επιλύσουν μόνα τους τη διαφωνία τους.
-Αν η ένταση συνεχιστεί και  αρχίζουν να μιλούν άσχημα κάνοντας χειρονομίες,  πρέπει να παρέμβουν για να δουν τι συμβαίνει. Εκείνη τη στιγμή τα παιδιά δεν μπορούν να ακούσουν διδακτικά πράγματα, αυτό θα γίνει έπειτα σε ήρεμες συνθήκες.

-Μπορούν όμως να προτείνουν  στα παιδιά, πώς θα μπορούσε το καθένα να κάνει μια αμοιβαία υποχώρηση, ή να αποχωρήσει για να ηρεμήσει σε άλλο δωμάτιο ή να εκφραστεί με ήρεμο τρόπο και ύφος, για να λυθεί η αντιπαράθεση τους.
-Είναι σημαντική η υπενθύμιση και η συνέπεια της εφαρμογής των οικογενειακών κανόνων που έχουν συμφωνηθεί για όλους.

Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν η ανατροφή  και τα βιώματα που είχε ο ίδιος ο γονιός ως παιδί και  σχέση με τους δικούς του γονείς και τα  αδέλφια και  πώς είναι η ζωή του δομημένη, τη χρονική περίοδο που μεγαλώνει το δικό του  παιδί. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την αντιμετώπιση και τα αισθήματα ενός γονιού προς το παιδί του, και τα αισθήματα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού   του ίδιου του παιδιού και κατ’ επέκταση την εκτίμηση και το σεβασμό  για άλλα  σημαντικά πρόσωπα, όπως είναι οι γονείς και  τα αδέλφια του.