Οι αλλαγές στην ψυχολογία των έφηβων

Η εφηβεία είναι ο δρόμος που ενώνει την παιδική ηλικία με την ενήλικη ζωή.

Η εφηβεία είναι μια δύσκολη ηλικία, γεμάτη αλλαγές. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται ορισμένα από τα ιδιαίτερα ζητήματα που απασχολούν τους εφήβους, αλλά και τους γονείς τους, κατά την περίοδο αυτή.

Η εφηβεία είναι ο δρόμος που ενώνει την παιδική ηλικία με την ενήλικη ζωή. Είναι μια κρίσιμη περίοδος κατά την οποία ο έφηβος συναντά διάφορα προβλήματα, προβλήματα άγχους και ψυχικής πίεσης. Η εφηβεία είναι μια ψυχολογικά ταραγμένη περίοδος. Καθώς τα παιδιά οδεύουν προς την ενηλικίωση και πασχίζουν να αποκτήσουν και να εδραιώσουν την ανεξαρτησία τους, περνούν μέσα από διάφορες φάσεις που επηρεάζουν τον ψυχισμό τους. Μεγαλώνοντας, αυξάνεται και η πίεση που δέχονται από τους γονείς, τους φίλους, την κοινωνία κι αυτό αποτελεί για μερικά παιδιά  τεράστια δυσκολία.

 Η έναρξη της εφηβείας σηματοδοτείται από αλλαγές στο σώμα και την εμφάνιση των παιδιών (εμφάνιση στήθους και περιόδου για τα κορίτσια, τριχοφυΐα, αύξηση του ύψους, βραχνάδα  της φωνής για τα αγόρια κτλ.), οι οποίες τα προβληματίζουν πολύ. Αρχίζουν να συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους συνομηλίκους και να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές. Βάσει αυτής της σύγκρισης αυτοπροσδιορίζονται. Αλλαγές παρατηρούνται και στη συμπεριφορά. Κυκλοθυμία, έντονα συναισθήματα, ανασφάλεια, για την εμφάνισή τους και ισχυρή ευαισθητοποίηση για τα γύρω τους ζητήματα, καθώς και για τα παγκόσμια γεγονότα, ταράζουν τους εφήβους και αναστατώνουν την ψυχολογία τους. 

Για πρώτη φορά αρχίζουν να αμφισβητούν τους γονείς τους και να επιζητούν περισσότερο την επαφή με τους συνομηλίκους. Οι μεγάλες αυτές αλλαγές σε συνδυασμό με την κατάσταση στην οικογένεια και την έναρξη της εφηβείας μπορεί να επηρεάσουν πολύ το παιδί στην αυτοεκτίμηση του και στην απόδοση του στο σχολείο.  

Το Γυμνάσιο  είναι διαφορετικό είδος εργασίας από αυτό που έχουν  συνηθίσει, και όλοι περιμένουν ότι θα φέρονται πιο ανεξάρτητα σχετικά με το διάβασμα  και πώς μελετάνε.

Μετάβαση που επηρεάζει και επηρεάζεται από τα παιδιά, τους γονείς, την εκπαιδευτική κοινότητα, είναι αυτή από το Δημοτικό στο  Γυμνάσιο.

Ξαφνικά βρίσκονται σε ένα τεράστιο, νέο περιβάλλον και δεν υπάρχει κάνεις να τους κρατάει το χέρι! Τώρα υπάρχουν πολλά περισσότερα μαθήματα και εξετάσεις! 

Μπορεί να σημαίνουν περισσότερη ελευθερία στην επιλογή της εκπαίδευσης, περισσότερες ευθύνες και ίσως ακόμα ότι μερικοί φίλοι τους, θα μείνουν πίσω. Κατά τη μετάβαση από τη μία σχολική βαθμίδα στην επόμενη, επικρατούν νέες συνθήκες και απαιτήσεις, στις οποίες πρέπει να προσαρμοστεί το παιδί και οι οποίες απαιτήσεις μπορούν να δημιουργήσουν ψυχικές εντάσεις, όπως και συγκρούσεις στις σχέσεις του παιδιού με το σχολείο. Η αναβλητικότητα στο διάβασμα και το πρόβλημα συγκέντρωσης. 

Συνήθως οι περισσότεροι έφηβοι αναβάλλουν το διάβασμα για αργότερα και δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν ακόμα και όταν αποφασίσουν να διαβάσουν. Αυτό συμβαίνει γιατί τα πράγματα που απασχολούν τον έφηβο, φιλίες, έρωτες, διασκέδαση έχουν μεγαλύτερη προτεραιότητα από το σχολείο. Το Γυμνάσιο και το Λύκειο είναι μεγάλοι σταθμοί στη ζωή ενός εφήβου. 

Στην έναρξη της εφηβείας με την είσοδο του στο Γυμνάσιο το παιδί έχει να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες:

• Είναι το «πρωτάκι» στο σχολείο.
• Έχει καινούργιους συμμαθητές και καινούργιους διαφορετικούς καθηγητές.
• Αισθάνεται εκτεθειμένος και απροστάτευτος σε άγνωστα παιδιά που μπορεί να εκδηλώνουν και επιθετική συμπεριφορά.
• Υπάρχει έντονος ανταγωνισμός και μεγαλύτερες μαθησιακές απαιτήσεις. 

Πώς μπορούμε σαν γονείς να βοηθήσουμε τον έφηβο στην μεθοδολογία της μελέτης, στην διαχείριση του χρόνου  και στις τεχνικές συγκέντρωσης;

• Ζητήστε τη βοήθεια ειδικού για διάγνωση και μαθησιακή στήριξη από ειδικούς παιδαγωγούς. 
• Μην είστε υπερβολικά απαιτητικοί και πιεστικοί.
• Μην νιώθετε ένοχές για το πρόβλημα του παιδιού.
• Βοηθείστε το παιδί στο να έχει ένα πρόγραμμα και στηρίξτε τον στην προσπάθεια που κάνει για να συγκεντρωθεί. 
• Οι στόχοι που βάζει το παιδί για το διάβασμα πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και να μη βάζει στόχους που ξέρει ότι θα τον δυσκολέψουν πολύ και δεν θα συγχρονίζονται με τους προσωπικούς του ρυθμούς και τις δυνατότητες του.
• Συνεργαστείτε με τους καθηγητές για να μην απορρίπτουν το παιδί μέσα στην τάξη και να βοηθούν και τα άλλα παιδιά να αποδέχονται το συμμαθητή τους που παρουσιάζει κάποια δυσκολία.
• Βοηθείστε το να δει σε ποιους τομείς τα καταφέρνει λίγο καλύτερα από τους άλλους και εστιάστε στα θετικά του σημεία και στα υπόλοιπα ταλέντα του (αθλητισμός, ζωγραφική).
• Ζητήστε από το παιδί να κάνει ένα καθημερινό πρόγραμμα όπου θα καταγράψει όλες τις δραστηριότητες του από το πρωί μέχρι το βράδυ, και το οποίο θα -περιλαμβάνει οπωσδήποτε διάβασμα αλλά και διασκέδαση. Μία μέρα της εβδομάδας, π.χ η Κυριακή να μένει κενή από μελέτη για να μπορεί να ξεφεύγει από την καθημερινή ρουτίνα.
• Χώρος μελέτης ,να είναι πολύ συγκεκριμένος, ένα γραφείο με καλό φωτισμό.
• Να είναι ξεκούραστος όταν ξεκινάει διάβασμα. Να κλείνει κινητά και να μην σηκώνει τηλεφώνα την ώρα που διαβάζει.
• Όταν νιώθει ότι έχει εξαντληθεί να σταματάει για ένα διάλειμμα. 
• Να μην έχει στο γραφείο του πράγματα που του αποσπούν την προσοχή όπως φαγητό, παιχνίδια, ανοιχτό υπολογιστή. 
• Τονίστε τη σημασία του σχολείου και των εργασιών του και επιμείνετε στην τήρηση του προγράμματος που έχετε ορίσει. Διδάξτε τους πώς να οργανώνουν τον χρόνο τους.
• Έχετε επαφή με το σχολείο και προσπαθήστε να είστε ενήμεροι για τις επιδόσεις τους. Τονίστε ότι σημασία για εσάς έχουν τα ίδια και όχι οι καλοί βαθμοί, αλλά ότι αυτοί μπορούν να αποτελέσουν εφόδιο για το μέλλον τους. 

Ο ψυχικός κόσμος των εφήβων χρειάζεται τα εξής:

• Δείξτε την αγάπη σας και την συμπαράσταση σας.   
• Μιλήστε  τους για τις αξίες σας και θέστε τους όρια και απαιτήσεις, επιτρέποντάς τους όμως να διατηρήσουν την ελευθερία τους.
• Καλλιεργήστε τον διάλογο και δημιουργήστε μαζί τους μια σχέση όπου θα κυριαρχούν η ειλικρίνεια, η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός.
• Αναθέστε τους καθήκοντα και παραχωρήστε τους ελευθερίες και προνόμια όσο θα μεγαλώνουν.
• Δώστε ιδιαίτερη σημασία σε προειδοποιητικά σημάδια, όπως είναι τα έντονα προβλήματα συγκέντρωσης, η απότομη πρόσληψη ή απώλεια βάρους, η μελαγχολία, η έλλειψη ενδιαφέροντος για οτιδήποτε, οι αϋπνίες, η χαμηλή αυτοεκτίμηση ή η παραβατική συμπεριφορά, που ενδέχεται να μαρτυρούν την ύπαρξη κάποιου βαθύτερου προβλήματος. Σε μια τέτοια περίπτωση ρωτήστε το παιδί σας τι το απασχολεί και μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού Κλινικού Ψυχολόγου.