Tα νέα της Ψυχολογίας από την Σοφία Π. Μιχαλοπούλου | Κλινική Ψυχοπαθολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια MSc

Συναισθηματικές πληγές

Συναντούμε συχνά ανθρώπους να νιώθουν προσκολλημένοι, έχοντας έναν τρόπο σκέψης πλημμυρισμένο από αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Αυτή η ψυχολογική κατάπτωση και στασιμότητα εκδηλώνεται μέσα από διάφορες συναισθηματικές διακυμάνσεις, όπως το άγχος, η αγωνία, η διαταραχή διατροφής, ο πανικός, η αϋπνία, η κατάθλιψη, ο θυμός, η ενοχή, η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Το τραύμα ως λέξη, συνήθως   μας φέρνει στο νου τα σωματικά τραύματα  τα σωματικά τραύματα. Κυρίως, όμως  θα ασχοληθούμε με τα ψυχικά τραύματα και το πληγωμένο συναίσθημα , τα οποία καθορίζουν τον τρόπο που αντιδρούμε και επηρεάζουν την συναναστροφή μας με τους άλλους αλλά και την επαφή με τον εαυτό μας.

Συνήθως το άτομο που έχει υποστεί κάποιου είδους ψυχικού τραυματισμού, αναπτύσσει μια υπερευαισθησία και φόβο, σε ερεθίσματα που του θυμίζουν την τραυματική εμπειρία. Είναι πολλές οι φορές που το άτομο τυραννιέται από τις μνήμες του μέσω της οδού του ονείρου και τα εφιαλτικά σε περιεχόμενο όνειρα το φέρνουν και πάλι σε επαφή με το τραυματικό συμβάν.

Τραυματικές εμπειρίες είναι αυτές που αφήνουν ένα αποτύπωμα στον ψυχισμό και σε αυτές συγκαταλέγονται οι φυσικές καταστροφές, αυτοκινητικά δυστυχήματα, βιασμός, ληστεία, σεξουαλική κακοποίηση, απαγωγή, επανειλημμένη άσκηση σωματικής βίας στην παιδική ηλικία, παιδική εγκατάλειψη, που είναι μόνο μερικές από τις εμπειρίες που μπορούν να μας σημαδέψουν για πάντα.

Είδη τραυμάτων και συναισθηματικών πληγών

Όταν το βασικό αίσθημα ασφάλειας διαλυθεί: αυτό μπορεί να γίνει κατά την παιδική ηλικία ή και στους ενήλικες. Ξαφνικά όλα όσα σας καθόριζαν, οι άνθρωποι που θεωρούσατε σημαντικοί και ήταν οι πυλώνες σας κάθε μέρα, σας προδίδουν. Χάνετε όλα όσα σας πρόσφεραν κάποτε ασφάλεια. Έλλειψη τρυφερότητας: είναι σύνηθες για τα παιδιά που δεν λαμβάνουν επαρκή συναισθηματική υποστήριξη που ενδυναμώνει τις σχέσεις τους. Είναι επίσης σύνηθες στους συντρόφους που δεν λαμβάνουν αγάπη ή υποστήριξη από το σύντροφό τους. Αυτό είναι ένα κοινό που αφήνει μια βαθιά πληγή. Όντας το θύμα ορισμένων επιθέσεων: η σωματική επίθεση ή προσβολή της αυτοεκτίμησης ή όταν παραβιάζεται η δύναμη της θέλησής σας καθώς έχετε το δικαίωμα να έχετε τη δική σας άποψη, τις δικές σας αξίες και συμπεριφορά. Όλα αυτά είναι κοινές επιθέσεις που αφήνουν γενικά σοβαρά τραύματα.

Πάντα είναι ενδιαφέρον να σκεφτόμαστε πράγματα όσον αφορά στα ανθρώπινα συναισθήματα. Τα αρνητικά συναισθήματα μας βοηθούν να καταλάβουμε ότι κάτι πάει δεν πάει καλά και μπορούν να μας βοηθήσουν να το διορθώσουμε. Ποτέ δεν πρέπει να σας παραλύουν. Παρόμοια, στόχος των θετικών συναισθημάτων είναι να μας συνδέουν με τους ανθρώπους γύρω μας. Συνεπώς: Έχετε το δικαίωμα να είστε λυπημένοι, αποκαρδιωμένοι και θυμωμένοι. Αυτά τα συναισθήματα δεν χρειάζεται να είναι μόνιμα αλλά θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε ότι κάτι δεν πάει καλά και πρέπει να αντιδράσετε και να παλέψετε. Δεν είστε αδύναμοι επειδή ζητάτε βοήθεια, για να πείτε ότι δεν είστε καλά, ότι έχετε έρθει αντιμέτωποι με πολλά εμπόδια. Επομένως, μη διστάσετε να μιλήσετε σε κάποιον που θα σας ακούσει πραγματικά και θα σας βοηθήσει. Πρέπει να καταλάβετε ότι το παρελθόν έχει περάσει. Έχει ήδη συμβεί, η πληγή είναι βαθιά και πιθανότατα δεν θα θεραπευτεί πλήρως. Αλλά πρέπει να κατανοήσετε ότι: Το μυαλό δεν ξεχνά αλλά σας επιτρέπει να συνεχίζετε να ζείτε χωρίς να πονάτε τόσο πολύ. Οι πληγές θεραπεύονται όταν τις καλύπτουμε με νέες ελπίδες, νέα όνειρα που μας βοηθούν να απελευθερωθούμε από το παρελθόν. Υποστηρίξτε τον εαυτό σας με ανθρώπους που σας αγαπούν πραγματικά. Παλέψτε για να φροντίσετε τον εαυτό σας και να τον αγαπάτε κάθε μέρα, όπως το αξίζει. Οτιδήποτε και αν σας έκανε κάποιος στο παρελθόν, δεν πρέπει να καθορίζει αυτό που είστε σήμερα.

Μια επώδυνη εμπειρία αποτελεί μια δυνητική τραυματική εμπειρία στην περίπτωση που το άτομο που έχει πληγεί εμφανίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετά από την εμπειρία αυτή, σοβαρά προβλήματα. Μόνον τότε μπορούμε να μιλάμε για ψυχικό τραύμα και τραυματική εμπειρία. Οι διάφορες σωματικές και ψυχικές αντιδράσεις -όπως δυσκολίες ύπνου, άγχος, αποστασιοποίηση κ.ά.-, μετά από ένα σοβαρό γεγονός που πλήττει κάποιον, είναι απόλυτα φυσιολογικές και αναμενόμενες. Όταν, όμως, τα διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα συνεχίζουν να υπάρχουν ή/και να επιδεινώνονται, και μετά από την πάροδο περίπου έξι μηνών, τότε μιλάμε για ύπαρξη ψυχικού τραύματος που χρίζει θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Τα συναισθηματικά τραύματα εκφράζουν την παρουσία τους μέσα από τα συναισθήματα μας. Όταν νοιώθουμε έντονο ή μόνιμο άγχος, έντονο φόβο ή ανησυχία για τη ζωή μας, για την κριτική ή την απόρριψη των άλλων, το άγνωστο, την αποτυχία, την επιτυχία, ή όταν βιώνουμε έντονα συναισθήματα σύγχυσης, μπερδέματος, θλίψης ή μας πνίγουν όσα νοιώθουμε, τότε πρόκειται για καθαρά συμπτώματα παλιότερων τραυμάτων μας που αγγίζονται ξανά μέσα από στις σημερινές συνθήκες της ζωής μας.

Συχνά ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε τη ζωή μας, το αίσθημα κενού, η βαθύτερη έλλειψη νοήματος, η έντονη ανησυχία για τα οικονομικά, η υπεραπασχόληση με τη δουλειά, αλλά και οι προσωπικές δυσκολίες στο να δημιουργούμε ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους, να βρούμε τον κατάλληλο σύντροφο, η δυσκολία να εμπιστευτούμε τους άλλους ή ακόμα στο να παίρνουμε αποφάσεις, προέρχονται επίσης από τις πρώτες εμπειρίες κι εγγραφές της ζωής μας. Αναμφισβήτητα το ίδιο ισχύει για την χαμηλή αυτοεκτίμηση, την τάση για αυτοενοχοποίηση και φυσικά την έντονη αρνητική κριτική προς τους άλλους ή τον εαυτό μας.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Οι σημαντικότερες συνιστώσες της θεραπευτικής αντιμετώπισης μιας κρίσης, στην επείγουσα φάση της, που τυγχάνουν μιας ευρείας αποδοχής εξαιτίας επαρκούς επιστημονικής τεκμηρίωσης, είναι:

α)   η ενίσχυση μιας αίσθησης ασφάλειας

β)   η ενίσχυση μιας αίσθησης εμπιστοσύνης προς τον ίδιο τον εαυτό και στην ικανότητα της κοινωνίας να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα προβλήματα που έχουν προκύψει

γ)   η ενίσχυση μιας αίσθησης συνύπαρξης και κοινότητας με άλλους

δ)   ο καθησυχασμός και

ε)   η ενίσχυση μιας αίσθησης ελπίδας

Με άλλα λόγια, κατά τη διάρκεια της επείγουσας φάσης μιας κρίσης, πριμοδοτούμε και δίνουμε προτεραιότητα σε μια αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς, καθώς και στις ειδικές ανάγκες του ατόμου, και όχι τόσο στη συναισθηματική επεξεργασία του γεγονότος, όπως γίνονταν παλαιότερα.